Sarrera
Gaur egun, badirudi epe luzerako pentsamendua desagertu egin dela. Ziurgabetasun orokortuak gizarteko esparru guztiei eragiten die, eta konfiantza falta nagusitzen da emantzipatzeko ideien aukera praktikoan. Eszeptizismoa eta sinesgaiztasuna dira nagusi gaur egungo eszenan.
Etsipen kolektibo hori, paradoxikoki, ironia historikoa da. Gaur egun bezala, pertsonek inoiz ez dute hainbeste behar izan errutina eta eguneroko kontraesanak gainditzen dituen zerbaitetan sinestea: sortzen eta berrasmatzen dutenen artean, gure sustraien eta mugimenduaren artean, identitate indibidualen eta komunitatearen artean, aniztasunaren eta lurraldearen artean. Kontzeptu batek oraina definitzen badu, hori nahasmena da.
Nahasmen horren aurrean, galdera bat sortzen da: nola ordenatu gure pentsamenduak? Erantzuna gure lurraldean eragiten duten indarrak ulertzea da, alde batetik, Espainiako eta Frantziako estatuen eta, bestetik, Euskal Herriko herriaren artean garatu den — eta garatzen jarraitzen duen — gatazka historikoaren errealitatea baldintzatzen eta ezkutatzen dutenak, baita enpresa-korporazioen eta langile-klasearen artean ere.
I Gatazkan dauden indarrak
Egungo egoera osatzen duten dinamikak elkarri lotutako hiru indar handitan laburbil daitezke:
1. Eredu sozioekonomiko kapitalistaren garapena, bai barne-dimentsioan (muga nazionalen barruan), bai kanpo-dimentsioan (nazioarteko proiekzioan).
2. Egitura militar eta juridikoak, batzuetan modu autonomoan jardunez, baina beste kasu batzuetan Frantziako eta Espainiako legediek definitu eta legitimatutako egiturak, espainolismoaren zentraltasuna eta frantsesismo jakobinoa sendotzea bilatzen dutenak, eskubide indibidual eta kolektiboak zapalduz eta urratuz.
3. Euskal-nafar herriaren arteko klase-borroka, izaera antagonikoko nazio eta gizarte proiektuen arteko liskar gisa adierazia.
Historikoki, hiru dimentsio horiek oro har kontrajarriak diren bi interesi erantzuten diete, eta inork ezin ditu interes horiek alde batera utzi. Azken batean, kapitalaren eta langile-klaseen arteko munduko kontraesanaren ildo nagusiak dira:
· Alde batetik, indar korporatibo eta oligarkikoen multzoa, laguntzeko bloke sozialarekin eta estatuak botere-tresna gisa hartuta.
· Bestetik, emantzipazioaren alde borrokatzen duten indar nazionalak, sozialak eta herrikoiak.
Egungo gizartea hiru indar horien etengabeko elkarreraginetik eratorritako konbultsioek markatutako bilakaeraren emaitza da. Testuinguru garaikidearen larritasunak langile klasea behartzen du, ikuspegi orokor batetik, berriz pentsatzera nola zehaztu prozesu emantzipatzaile baten garapena, faseak, baldintzak eta etapa bakoitzeko erronkei aurre egiteko beharrezko tresnak.
Ildo horretan, Ildo Nagusiak koherentziaz eta kohesioz eutsi behar dio denborari. Bere helburu nagusia garai honetan nagusi den gogoa garaitzea da: kontzientzia kolektiboa zapaltzen duen erreakzio korporatibo eta oligarkikoaren gogoa. Oinarri horren gainean, Ildo Orokorra elkarri lotutako hiru ardatzetan egituratzen da:
1. Ezereztearen borroka ideologikoa eta politikoa.
2. Subiranotasun nazionala eta langile-klasea.
3. Antolaketa politikoa eta eraikuntza estrategikoa.
II. Borroka ideologikoa eta ezerezte-politika
Borroka ideologikoak — ideien borroka eta aniztasun ideologikoarekiko konfrontazioa — berebiziko garrantzia du gaur egun. Globalismo inperialak eragindako kalteak sakonak izan dira, eta zilegi da galdetzea nola ez diren handiagoak izan ezereztearen politika deiturikoa ezarri ondoren.
Erantzuna aurreko borroka-belaunaldiek utzi ziguten herentzia komunitarioan dago. Komunitate-kontzientzia hori oraindik ere ezkutuan dago langile-klasearen sektore zabaletan; hala ere, ez du iraungo ahaztuz gero, belaunaldi berrien esperientziak aurrekoetatik ezberdinak baitira eta estatikoak izatetik urrun baitaude.
Zeregin ideologikoa, beraz, ez da memoria historiko bat gordetzera mugatzen, memoria hori kritikoki birlantzera baizik, kapitalismo globalak ezarritako hegemonia kulturalaren aurrean emantzipazio-balioak eguneratuz. Pentsamendu autonomoa berreskuratzea eta nortasun kolektibo propioa defendatzea ezinbesteko baldintzak dira edozein eraldaketa-proiekturi eusteko.
III. Subiranotasun nazionala eta langile-klasea
Abertzale euskal-nafarrek, ahal duten neurrian, bizitza ekonomiko eta soziopolitikoaren esparru guztietan eragin behar dute, klase ikuspegi batetik. Langile-klaseko kide izatea errepikatzeak ez dio keinu erretoriko bati erantzuten, egiaztapen material bati baizik: soldatapeko klaseak dira — gehiengoa gure herrian — historikoki errepresioaren eta biziraupen nazionalaren aldeko borrokaren garrantzia jasan dutenak.
Langileriak kontraesan nazionala berezko arazo gisa heredatu du, iraganeko burgesia erregionalistak konpontzeko gai izan ez ziren edo nahi izan ez zuten tokian. Gizarte-gertakari handi guztietan kontraesan ugari daude, baina horietako batek nagusitasun izaera hartzen du. Gaur egun, kontraesan nagusi hori subiranotasuna berrezartzeko borrokan adierazten da, eta horrek agerian uzten du proiektu emantzipatzailea antagonikoa dela, bai Frantziako Estatuarentzat eta haren korronte jakobinoentzat, bai Espainiako Estatuarentzat eta haren alderdi erregionalistentzat.
Borroka hori, beraz, ezarritako esparrua hausteko borroka da, eta globalismo inperialaren aurka bideratzen da. Subiranotasun nazionalak gai irekia izaten jarraitzen du historia garaikidean, eta gaur egungo ezein mugimendu edo alderdik ez du erakutsi benetako gaitasunik subiranotasun hori modu guztiz antagonikoan gauzatzeko indar erregionalista baskongadoen edo navarristen eta kapital globalizatuaren aurrean.
Langile-klasearen emantzipazioari dagokionez, beharrezkoa da zintzoak eta errealistak izatea: oraindik dena dago egiteko. Gaur egungo langile-klasearen benetako eragina oraindik ere ez da nahikoa gertaeren bilakaera aldatzeko politika orokorrean edo gizarte-mailako eta masa-mailako klaseen borrokan. Aukera sendorik ez dagoenez, zenbait herri-sektorek eskuin muturreko aukeretan oinarritzeko arriskua ere badago.
Ondorioz, printzipioen adierazpenak ez dira nahikoa. “Oraingoz” ez dago baldintza objektiborik subiranotasun nazionalik gabeko langile-klasearen erabateko emantzipazioa ahalbidetzen duenik. Hala ere, neoliberalismoaren aurrerapenari eusteko espazioak badaude, egungo aukeren barruan.
Testuinguru historikoak, urrian hasitako ziklo iraultzailearen amaierak markatuta, langile-klasearen berrosatze estrategikorako baldintzak berriz aztertzera behartzen du, bai egiturari dagokionez, bai berehalakoari dagokionez. Jada ez da nahikoa independentzia-sozialismoa binomio zaharra gogoratzea edo berreskuratzea: erreformismoak egokitzeko gaitasuna erakutsi du, eta kapital globalistak diskurtso tradizionalekiko itxurazko immunitatea.
IV. Antolaketa politikoa eta ildo orokorra
Etorkizunerako bokazioa duen proiektu politiko oro ez da berez sortzen: eraiki egiten da. Errealitate sozialean eragiteko gai den indar bat sortzeko, estrategia antolatu bat behar da, gure herriaren eta klasearen interes kolektiboen arabera helburu ideologiko eta estrukturalak artikulatuko dituena.
Beraz, eraikuntza ideologikoa eta antolamenduzkoa prozesu progresibo gisa ulertu behar da, kateatutako faseetan egituratua — kate baten katebegiak —, pixkanaka asimilatzeko eta gero eta zabalagoak diren gizarte-sektoreetara hedatzeko. Fase horiek zirkulu zentrokide gisa deskriba daitezke, etapa bakoitzean parte-hartze eta konpromiso politiko maila handiagoak osatzen dituztenak.
Jarraian, antolaketa-garapenaren eskema orokor bat proposatzen da:
Lehen etapa: sendotze ideologikoa eta ildo orokorraren definizioa
Hasierako fasean, funtsezko zereginak ideologikoak eta propagandazkoak dira. Kontua da ideien borroka bultzatzea, eztabaida teorikoa sustatzea eta Ildo Orokor partekatu bati buruzko adostasuna lortzea. Lan horrek barne hartu behar ditu bai azterketa politikoa, bai proiektua gizartean zabaltzea, laguntza kontzientearen oinarri bat sortzeko.
Maila organikoan, jarduera horiek norabide bat artikulatzera eta lehen aparatu funtzionalak sortzera eraman behar dute. Etapa honetan, halaber, erakundearen hasierako batzar bat eratzea bultzatu behar da, geroko fase batean, legeztatzeari begira, aurrealdeko mugimendu politiko bihur zitekeenaren hazia.
Etapa honetan aurrera egitea militanteen konpromiso-gaitasunaren eta ezarritako helburuak betetzearen araberakoa izango da. Prozesua azkartu edo atzeratu ahal izango da, baldintza politikoen eta lortutako barne-kohesioaren mailaren arabera.
Bigarren etapa: lerro orokorra baldintza zehatzei aplikatzea
Fase honetan, ildo orokorra ildo politiko bihurtu behar da, hau da, printzipio teorikoak praktikan aplikatu behar dira Euskal Herriko testuinguru espezifikoan. Lan nagusia azterketa ideologikoak langileei zuzenean eragiten dieten arazo eta kontraesanekin lotzea da.
Postulatu orokorrak berehalako behar sozial eta ekonomikoei helduko dieten proposamen zehatz bihurtzea da helburua, teoria praktikaren bidez artikulatu dadin. Prozesu horrek abangoardia praktikoarekin harremanetan jartzea ere eskatzen du, hau da, erresistentzia sozioekonomiko eta politikoko borroka edo mugimenduetan parte hartzen duten eta “berez” klase kontzientzia garatu duten gizarte-sektoreekin.
Lehentasunezko zereginak analitikoak eta hedapenekoak izaten jarraitzen duten arren, etapa honetan erakunde propioak sortzen hasi behar da: egitura sektorialak edo lan-fronteak, ekintza politikoa langileen benetako eskaerekin artikulatzea ahalbidetuko dutenak.
Laburbilduz, etapa honek koherentzia ideologikoa bizitza sozialean presentzia aktibo bihurtu nahi du, erreferentzia politikoko espazio bat sendotuz.
Hirugarren etapa: formulazio programatikoa eta ekintza politikoa
Azken fasea lerro politikoa ekintza-programa batean itzultzeari dagokio. Etapa horrek berekin dakar helburu estrategikoak eta praktika politikoa errealitatea eraldatzera bideratuko duten proposamen espezifikoak zehaztea.
Euskal Herriko prestakuntzan agertzen diren kontraesan sozialak hainbat esparrutan — ekonomikoa, kulturala, politikoa — adierazten dira, eta eskaera desberdinak sortzen dituzte. Abangoardia praktikoa deritzonak zeregin erabakigarria izan behar du fase honetan, eta esku hartzeko erakundeak sortu behar ditu gizarteko fronte eta sektore guztietan.
Erakunde horiek proiektu politikoaren eta herri-oinarrien arteko lotura erraztu beharko dute, eta horiek hedatzeko, eragiteko eta sendotzeko beharrezko baldintzak ezarri beharko dituzte. Etapa honetan, erresistentzia-fasea gainditzea da zeregina, zuzendaritza- eta proposamen-gaitasuna duen indar politiko bat eraikitzeko bidean aurrera egiteko.
V. Ondorioa: koherentzia historiko eta estrategiko baterantz
Hemen azaldutako Ildo Orokorrak ez du formulazio itxia izan nahi, ekintzarako gida baizik, pentsamendu eta praktika politikoa euskal herriaren emantzipazio nazional eta sozialera bideratuko duen esparrua.
Erronka nagusia kohesio ideologikoari eta jarraitutasun estrategikoari eustea da, zatiketa garaikidearen aurrean. Gaur egungo nahasmenak ez du ekintza geldiarazi behar, baizik eta gure inguruan diharduten indarren ezagutzatik eta errealitatea egituratzen duten kontraesanen aitortzatik abiatuta bultzatu.
Borroka ideologikoa, subiranotasun nazionalaren defentsa eta antolaketa politikoa ez dira eremu bereiziak, prozesu beraren mende dauden dimentsioak baizik. Haren artikulazio koherentea da edozein proiektu emantzipatzaile iraunkorren oinarria.
Azken batean, ikuspegi politikoa zentzuzko komunitate bat berreraikitzera bideratu behar da, globalismo inperialaren inposizioei aurre egiteko eta subiranotasunean, justizia sozialean eta kontzientzia kolektiboan oinarritutako etorkizuna proiektatzeko gai izango dena.
Pentsamendu kritikoa, antolaketa diziplinatua eta ekintza kontzientearen arteko sintesiaren bidez bakarrik posible izango da errealitatea eraldatzea eta herri langile euskal-nafarrarentzat ziklo historiko berri bat irekitzea.